Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Səudiyyə Ərəbistanının nüfuzlu “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına geniş müsahibə verib. Dövlətimizin başçısının bu müsahibəsi avqustun 26-da telekanalda yayımlanıb və Cənubi Qafqaz regionunda baş verən strateji dəyişiklikləri, həmçinin Azərbaycan üçün yeni siyasi və iqtisadi imkanları əhatəli şəkildə açıqlayıb.
Avqustun 8-də Vaşinqtonda imzalanmış sənəd yalnız Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesini irəlilətməklə kifayətlənmir. Bu sənəd həm də regionun geosiyasi və iqtisadi dinamikasında fundamental dönüş yaratmaq potensialına malikdir. Prezident İlham Əliyev müsahibəsində Vaşinqton sənədinin əhəmiyyətini müxtəlif aspektlərdən təhlil edib, sənədin tətbiqi ilə bağlı strateji prioritetləri və qarşıda duran hədəfləri diqqətə çatdırıb.
Dövlətimizin başçısı vurğulayıb ki, sənəd regionda uzunmüddətli sülhün bərqərar olması üçün əsas prinsipləri müəyyən edir. Sülh prosesinin uğuru həm Azərbaycanın, həm də Ermənistanın ərazi bütövlüyünün tanınmasına, humanitar məsələlərin həllinə və məcburi köçkünlərin öz torpaqlarına təhlükəsiz qaytarılmasına bağlıdır. Eyni zamanda, sənəd regionun iqtisadi və nəqliyyat imkanlarını genişləndirir, enerji və tranzit layihələrinin inkişafına yeni stimul verir.
Müsahibədə Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın prioritetlərini dəqiqliklə qeyd edib: ərazi bütövlüyünün təmin olunması, məcburi köçkünlərin öz yurdlarına qaytarılması, infrastruktur və sosial obyektlərin sürətlə bərpası, həmçinin regional əməkdaşlığın gücləndirilməsi. Prezident bildirib ki, bütün bu proseslər beynəlxalq hüquqa, sülh və təhlükəsizlik prinsiplərinə uyğun şəkildə həyata keçirilir və Azərbaycanın strateji mövqeyini möhkəmləndirir.
Müsahibədə həmçinin qeyd olunub ki, sənədin imzalanması və gələcəkdə icrası, beynəlxalq cəmiyyətin diqqətini bölgəyə cəlb etməklə, Ermənistan və Azərbaycan arasında etimad mühitinin formalaşmasına töhfə verəcək. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, hər iki tərəfin qarşılıqlı öhdəlikləri və beynəlxalq hüquqa hörmət, regionda uzunmüddətli sülhün təmin olunması üçün vacibdir.
Sənəd həm də Azərbaycan üçün yeni iqtisadi imkanlar yaradır: sərhədlərin açılması, tranzit marşrutların işə düşməsi və regional layihələrin həyata keçirilməsi iqtisadiyyatın güclənməsinə və əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə şərait yaradacaq. Prezident müsahibədə vurğulayıb ki, bütün bu proseslər planlı, təhlükəsiz və şəffaf şəkildə həyata keçiriləcək, hər hansı risk və təhdid qarşısında Azərbaycan adekvat tədbirlər görməyə hazırdır.
1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan üçün mürəkkəb və sınaqlarla dolu bir dövr başlamışdır. Ermənistanın Azərbaycanın ərazilərinin təxminən 20 faizini işğal etməsi nəticəsində yüz minlərlə ailə öz doğma torpaqlarından didərgin düşmüş, bir milyondan artıq insan məcburi köçkün vəziyyətinə salınmışdır. Bu dövrdə Azərbaycan zəif iqtisadiyyata, məhdud resurslara və hələ formalaşmaqda olan bir dövlət ordusuna malik idi. İşğal altındakı ərazilərdə infrastruktur dağıdılmış, tarixi və mədəni irs böyük ziyan görmüşdür.
1994-cü ildə əldə edilən birinci Qarabağ müharibəsinin atəşkəs müqaviləsi müvəqqəti sülh yaratdı, lakin davam edən illər ərzində nəticəsiz danışıqlar prosesi regionda gərginliyi aradan qaldırmadı. Bu dövr həm də beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın hüquqlarının tanınması, sərhədlərin qorunması və işğalın nəticələrinin aradan qaldırılması istiqamətində diplomatik fəaliyyətin intensivləşdiyi bir mərhələ oldu.
2020-ci ilin 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsi isə Azərbaycanın tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Bu qısa, lakin intensiv müharibə nəticəsində Azərbaycanın beynəlxalq hüquq çərçivəsində əraziləri azad edildi və işğalın yaratdığı humanitar, iqtisadi və inzibati problemlərin aradan qaldırılması üçün yeni imkanlar ortaya çıxdı. Bu qələbə yalnız hərbi nailiyyət kimi deyil, həm də Azərbaycanın diplomatik, siyasi və strateji üstünlüyünün göstəricisi oldu.
Prezident İlham Əliyev vurğulayıb ki, Vaşinqtonda imzalanmış sənəd Azərbaycanın region üçün formalaşdırdığı baxışı tam şəkildə əks etdirir. Sənəd yalnız iki ölkə arasında sülhün təmin olunması baxımından əhəmiyyət kəsb etmir, həm də Cənubi Qafqaz regionunda yeni siyasi və iqtisadi imkanlar yaradır. Bu sənəd Azərbaycan üçün prioritetlərin – ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi, məcburi köçkünlərin doğma torpaqlarına qaytarılması, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə infrastrukturun bərpası və regional əməkdaşlığın genişləndirilməsi – reallaşdırılması baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.
Sənədin həyata keçirilməsi həm də regionda uzunmüddətli sülhün təmin olunmasına, iqtisadi inteqrasiyanın inkişafına və beynəlxalq tərəfdaşlarla əməkdaşlığın genişlənməsinə şərait yaradacaq. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycan bütün bu prosesləri planlı, şəffaf və təhlükəsiz şəkildə idarə etməyə, qarşıya çıxan riskləri adekvat şəkildə həll etməyə hazırdır.
Vaşinqtonda imzalanmış sənəd Cənubi Qafqaz regionunda uzunmüddətli sülhün təmin olunması baxımından tarixi əhəmiyyət kəsb edir. Sənədin mərkəzində hər iki tərəfin ərazi bütövlüyünü tanıması dayanır və bu, Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərində yeni dövrün başlanğıcı kimi qiymətləndirilir. Prezident İlham Əliyev vurğulayıb ki, əgər Ermənistan bu razılaşmanı pozarsa, Azərbaycan adekvat və hüquqi çərçivədə cavab verəcək, həmçinin regionda təhlükəsizliyi təmin etmək üçün lazımi addımlar atacaq.
Sənədin rəsmi təsdiqi üçün Ermənistanın konstitusiyasında lazımi dəyişikliklərin aparılması zəruridir. Bu dəyişikliklərin həyata keçirilməsi sülh sazişinin tam və effektiv imzalanmasının əsas şərtidir. Prezident İlham Əliyev eyni zamanda qeyd edib ki, xarici müdaxilə yalnız Ermənistanın maraqlarına zərər verə bilər və regionun dayanıqlı sülhü üçün daxili dialoq və qarşılıqlı etimadın möhkəmləndirilməsi vacibdir.
Vaşinqton sənədi həmçinin iqtisadi və strateji aspektlərdə əhəmiyyətlidir. Sənəd regionda iqtisadi əməkdaşlıq, nəqliyyat və enerji dəhlizlərinin açılması üçün zəmin yaradır. Azərbaycanın təşəbbüsləri, xüsusilə enerji resurslarının regional inteqrasiyası və nəqliyyat infrastrukturlarının bərpası, Cənubi Qafqazın iqtisadi inkişafına yeni imkanlar qazandırır.
Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı 3000-dən çox insan itkin düşmüş, etnik təmizləmə və zorla köçürmələr nəticəsində yüz minlərlə insan öz yurdunu tərk etmək məcburiyyətində qalmışdır. Bu dövr regionda humanitar böhranın dərinləşməsinə səbəb olmuş, insanlar uzun illər ailələrindən və doğma torpaqlarından ayrı qalmışdır.
İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan dövlətinin siyasəti humanitar prinsiplər üzərində qurulmuşdur. “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində artıq 50 mindən çox məcburi köçkün azad edilmiş ərazilərə təhlükəsiz və sistemli şəkildə yerləşdirilmişdir. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, bu proses yalnız məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına geri dönməsini təmin etmir, eyni zamanda bölgədə sosial-iqtisadi infrastrukturun bərpası və davamlı yaşayış üçün şəraitin yaradılmasını da nəzərdə tutur.
Humanitar aspektlər həm də beynəlxalq hüquq və insan haqları normalarına uyğun həyata keçirilir. Məcburi köçkünlərin təhsil, səhiyyə və sosial xidmətlərə çıxış imkanları təmin edilir. Eyni zamanda, regionda mədəni və tarixi irsin qorunması, dağıdılmış şəhər və kəndlərin bərpası proqramları icra olunur. Bu siyasət Azərbaycan tərəfindən sülhə və davamlı inkişaf strategiyasına xidmət edən əsas prioritetlərdən biridir.
Prezident İlham Əliyev vurğulayıb ki, humanitar məsələlərdə müvəffəqiyyət yalnız məcburi köçkünlərin geri qayıtması ilə ölçülmür, həm də etnik və dini tolerantlıq, qarşılıqlı hörmət və sosial inteqrasiyanın gücləndirilməsi ilə tamamlanır. Bu yanaşma regionda sülhün möhkəmlənməsinə və yeni nəsillər üçün təhlükəsiz mühitin yaradılmasına xidmət edir.
Ermənistanın işğal dövründə ərazilərə bir milyondan çox mina basdırması region üçün ağır humanitar təhlükə yaratmışdır. Mina qurbanlarının sayı 400 nəfəri keçmiş, 70-dən çox insan isə həlak olmuşdur. Bu fakt göstərir ki, bərpa işlərinə başlamazdan əvvəl təhlükəsizlik və mina təmizləmə prosesi prioritet olaraq həyata keçirilməlidir. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycan mina təhlükəsini aradan qaldırmaq üçün beynəlxalq standartlara uyğun genişmiqyaslı əməliyyatlar aparır və bu proses təhlükəsizliyə ciddi zəmanət verir.
Hazırda azad edilmiş ərazilərdə elektrik xətləri, su təchizatı, dəmir yolları, magistral yollar və digər mühüm infrastrukturların bərpası prioritet istiqamətlərdən biridir. Eyni zamanda, yaşayış binaları, məktəblər, xəstəxanalar, uşaq bağçaları və sosial obyektlərin tikintisi sürətlə davam etdirilir. Prezident İlham Əliyev vurğulayıb ki, iki-üç il ərzində azad edilmiş ərazilərin infrastrukturu tamamilə yenilənəcək və bu, bölgənin sosial-iqtisadi inkişafına təkan verəcək. Bərpa prosesi yalnız fiziki obyektlərin inşası ilə məhdudlaşmır; eyni zamanda, bölgədə müasir kommunikasiya sistemlərinin yaradılması, enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması və yaşayış üçün komfortlu şəraitin qurulması da əsas prioritetlərdəndir.
Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın iki hissəsini birləşdirəcək və Şərq-Qərb, həmçinin Şimal-Cənub nəqliyyat marşrutlarını təmin edəcək strateji əhəmiyyətli layihədir. Bu dəhliz Ermənistan üçün tranzit ölkə statusunu yaradacaq və region ölkələri üçün iqtisadi faydalar gətirəcək. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Zəngəzur dəhlizi həm regionda ticarət əlaqələrini gücləndirəcək, həm də Cənubi Qafqazın təhlükəsizliyinə xidmət edəcək.
Alternativ nəqliyyat marşrutu olan Araz dəhlizi isə İran ərazisindən keçərək Azərbaycan və Naxçıvan arasında təhlükəsiz və dayanıqlı əlaqəni təmin edəcək. Bu layihə yalnız Azərbaycan üçün deyil, region ölkələri üçün də strateji üstünlük yaradır və iqtisadi əlaqələri genişləndirir. Prezident vurğulayıb ki, bütün bu layihələr regionda əməkdaşlığı gücləndirəcək, beynəlxalq standartlara uyğun olaraq həyata keçiriləcək və heç bir ölkənin təhlükəsizliyinə zərər verməyəcək.
Azərbaycanın xarici siyasəti münaqişəsiz, sabitliyi qoruyan və qonşu ölkələrlə iqtisadi əməkdaşlığı inkişaf etdirən yanaşma üzərində qurulub. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycan-İran münasibətləri yüksək səviyyədədir və iki ölkə strateji əməkdaşlıqda davamlı addımlar atır. Eyni zamanda, İsrail və Suriya ilə normal diplomatik münasibətlərin qurulması üçün potensial imkanlar mövcuddur və Azərbaycan bu istiqamətdə dialoqa açıqdır.
Beynəlxalq əlaqələr kontekstində Azərbaycanın strategiyası həm sülh proseslərini dəstəkləyir, həm də iqtisadi əməkdaşlıq, enerji və nəqliyyat layihələrinin inkişafını sürətləndirir. Prezident İlham Əliyev qeyd edib ki, Azərbaycan həm öz təhlükəsizliyini təmin edir, həm də qonşu ölkələrlə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq üçün şərait yaradır. Bu siyasət Cənubi Qafqazın uzunmüddətli sülh və stabilliyinə xidmət edən əsas amillərdəndir.
Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verdiyi müsahibə Azərbaycanın Ermənistan ilə münasibətlərində yeni dövrün başladığını açıq şəkildə göstərir. Vaşinqton sənədinin imzalanması, Zəngəzur dəhlizi layihəsinin həyata keçirilməsi və beynəlxalq diplomatiyada Azərbaycanın aktiv rolunun möhkəmləndirilməsi ölkəmizin strateji mövqeyini daha da gücləndirir. Bu proseslər həm daxili inkişaf, həm də regional sülh və əməkdaşlıq baxımından əhəmiyyətli dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilir.
Müsahibədə Azərbaycan dövlətinin prioritetləri konkret olaraq vurğulanıb. Bunların başında ərazi bütövlüyünün qorunması gəlir. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycanın hər addımı beynəlxalq hüquq çərçivəsindədir və hər hansı təcavüz və ya razılaşmanın pozulması adekvat cavab tələb edəcək. Bu yanaşma ölkəmizin mövqeyini beynəlxalq səviyyədə dəstəkləyir və regionda balansın qorunmasına xidmət edir.
Azərbaycanın müharibə aparmaq prinsipi isə qanuni çərçivəyə əsaslanır. Dövlət rəhbəri qeyd edib ki, hər bir hərbi və strateji addım beynəlxalq hüququn tələblərinə uyğun həyata keçirilir və məqsəd yalnız ərazi bütövlüyünün təmin olunmasıdır. Bu yanaşma həm də Azərbaycanın imicini beynəlxalq səviyyədə gücləndirir və tərəfdaş ölkələr qarşısında məsuliyyətli dövlət mövqeyini nümayiş etdirir.
Region ölkələri ilə əməkdaşlığın gücləndirilməsi Azərbaycan üçün vacib strateji hədəfdir. Zəngəzur dəhlizi və Araz dəhlizi kimi nəqliyyat və iqtisadi layihələr regionda ticarət və enerji əlaqələrini inkişaf etdirir, qarşılıqlı fayda əsasında yeni əməkdaşlıq imkanları açır. Bu layihələr həm Azərbaycan, həm də qonşu ölkələr üçün iqtisadi səmərə, tranzit imkanları və strateji təhlükəsizlik təmin edir.
Beynəlxalq hüquqa əsaslanan siyasət Azərbaycan üçün uzunmüddətli strateji prinsipdir. Prezident İlham Əliyev vurğulayıb ki, ölkəmiz beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərini rəhbər tutaraq regional və qlobal əməkdaşlıqda konstruktiv tərəfdaş kimi çıxış edir. Bu yanaşma yalnız siyasi deyil, həm də iqtisadi, humanitar və sosial sahələrdə əməkdaşlıq üçün geniş imkanlar yaradır.
Eyni zamanda, Azərbaycanın humanitar təşəbbüsləri regionun inkişafı və sabitliyi üçün əsas zəmin yaradır. “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində məcburi köçkünlərin öz torpaqlarına təhlükəsiz və sistemli şəkildə qaytarılması, infrastrukturun bərpası, sosial obyektlərin tikilməsi humanitar siyasətin uğurlu nümunələridir. Bu addımlar həm də regionda etimad mühitinin formalaşmasına, sabitliyin möhkəmlənməsinə və əməkdaşlığın genişlənməsinə xidmət edir.
Prezident İlham Əliyevin müsahibəsi göstərir ki, Azərbaycan yalnız öz ərazi bütövlüyünü qorumaqla kifayətlənmir, həm də regional və beynəlxalq səviyyədə sülh və əməkdaşlıq prinsiplərini fəal şəkildə dəstəkləyir. Bu, ölkəmizin strateji planlarının davamlı və məqsədyönlü olduğunu göstərir və Cənubi Qafqazın uzunmüddətli inkişaf perspektivlərinə mühüm töhfə verir.
